Enerji verimliliği konusunda ülkemizde neler yapılabileceğini bir eylem planı şeklinde ortaya koyan Ulusal Enerji Verimliliği  Eylem Planı 2017-2023, Resmi Gazetede 2 Ocak 2018 tarihinde yayımlandı. Eylem Planında enerji maliyetlerinin düşürülmesi, enerji arz güvenliğinin sağlanması, dışa bağımlılığın getirdiği risklerin azaltılması, düşük karbonlu ekonomiye geçiş ve çevrenin korunması gibi ülke hedeflerine ulaşmaya yönelik çalışmalar, enerji verimliliğinin arttırılması ana başlığı altında yer almaktadır.

Eylem Planı Kapsamı: 2017-2023  yılları arasında uygulanacak Eylem Planı kapsamında bina ve hizmetler, enerji, ulaştırma, sanayi ve teknoloji, tarım ve yatay konular olmak üzere toplam 6 kategoride tanımlanan 55 eylem ile, 2023 yılında Türkiye’nin birincil enerji tüketiminin %14 azaltılması hedeflenmektedir. 2023 yılına kadar kümülatif olarak 23,9 MTEP tasarruf sağlanması ve bu tasarruf için 10,9 milyar ABD doları yatırım yapılması öngörülmektedir.

Eylem Planının Dayanakları: 2007 yılında yürürlüğe konulan 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu, 2010-2023 yılları arasını kapsayan Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi, 2012-2023 yılları arasını kapsayan Enerji Verimliliği Strateji Belgesi, 2014-2018 dönemini kapsayan Onuncu Kalkınma Planı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2015-2019 Stratejik Planında yer alan “Tema 2: Enerji Verimliliği ve Enerji Tasarrufu” bölümü ve  Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 25 Ekim 2012’de enerji verimliliği üzerine yayımladığı 2012/27/AB sayılı Direktifi görülmektedir.

Belirlenen 10 Eylem: Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı ile kojenerasyon ve bölgesel ısıtma-soğutma sistemlerinin belirlenmesi ve mevzuat yol haritasının hazırlanması, ısıtma ve soğutma kaynaklı puant yükün yönetilmesi, doğal gaz altyapısı için verimlilik standartları uygulanması, akıllı sayaçların yaygınlaştırılması, tüketiciye kıyaslanabilir ve detaylı fatura sunulması, ölçüm bilgisinin akıllı yönetimi için enerji veri platformunun oluşturulması, transformatörlerde asgari performans standartlarının uygulanması, genel aydınlatmada enerji verimliliğinin arttırılması, elektrik iletim ve dağıtım faaliyetleri verimlilik artışının geliştirilmesi, mevcut elektrik üretim santrallerinde verimliliğin arttırılması ve talep tarafı katılımı uygulaması için piyasa altyapısının oluşturulması konularında 10 eylem belirlenmiştir.

EYLEM PLANI 2017-2023

Eylem Planı ile 2017-2023 döneminde Türkiye’nin birincil enerji tüketiminde kümülatif olarak 23,9 MTEP azaltım sağlanması hedeflenmektedir. Eylem Planında altı adet sektör ele alınmakta ancak bu yazının konusunu genel (yatay konular) ve sanayi-enerji ile ilgili bölümler oluşturmakta olup, bu üç konu detaylandırılmıştır.

YATAY KONULAR-EYLEMLER

 Enerji Yönetim Sistemlerinin Kurulması ve Etkinliğinin Arttırılması: Mevzuat gereği belirli büyüklüklerdeki bina ve endüstriyel işletmeler için zorunlu olan enerji yönetimi faaliyetlerinin etkinliğinin arttırılmasıdır. Enerji yöneticisi veya enerji yönetim birimi bulundurmak zorunluluğu bulunan bina ve endüstriyel işletme oranının %80’e ulaştırılması hedeflenmektedir.

Ulusal Enerji Verimliliği Finansman Mekanizması’nın (Mekanizma) Geliştirilmesi:Enerji verimliliği yatırımlarının yapılabilmesi için ilave finansman desteği sağlanması amacıyla oluşturulan bir mekanizma olup Enerji Dağıtım ve/veya Tedarik Şirketlerine enerji verimliliği yükümlülüğü getirilmesini ve yükümlülüklerini karşılayamamaları durumunda kaynak sağlamak üzere hedeflerinden eksik kaldıkları oran kadar Mekanizma’ya katkıda bulunmalarını öngörmektedir. Diğer ulusal ve uluslararası kaynakların da Mekanizmaya dahil edilmesi düşünülmektedir.

Enerji Verimliliği Projelerinin Enerji Verimliliği Yarışmaları ile Desteklenmesi: Bütçesi Mekanizma’dan sağlanacak olan bu eylem kapsamında tüketicilerin geliştirecekleri projelerin desteklenmesi için yıllık bazda “Enerji Verimliliği Yarışmaları” düzenlenecek olup, tüketicilerin “sağlayacakları birim TEP cinsinden tasarruf başına maliyetlerini” teklif olarak sunmaları planlanmaktadır.

 Enerji Verimliliği Projelerinde Teknik, Hukuki ve Finansal Hususları İçeren Kılavuz, Tip Sözleşme vb. Altlıkların Oluşturulması:  Standart sözleşme formları ve yönergelerin hazırlanması, proje süreçlerinin oluşturulması gibi faaliyetler için teknik, hukuki ve finansal hususları içeren kılavuz, dokümantasyon ve genel olarak bir çerçeve oluşturulacak olup Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketlerinin faaliyetlerinin standardize edilmesi, kapasitelerinin geliştirilmesi için finansman konusunda çalışmalar yapılması planlanmaktadır.

Enerji Verimliliği Faaliyetlerinde Kayıt, Veri Tabanı ve Raporlama Sistemlerinin Geliştirilmesi: Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğü Enerji Verimliliği Portalı’nın  (ENVER) yazılım ve donanımının geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılması, teknik altyapının iyileştirilmesi gerçekleştirilerek sektörlerde elde edilen tasarrufların raporlanması hedeflenmektedir.

Uluslararası Enerji Verimliliği Finansman İmkanlarının ve Etkinliğinin Arttırılması, Koordinasyon ve Kontrolü: Farklı kurum ve kuruluşlar tarafından oluşturulan finansman destek mekanizmalarının koordinasyonunun sağlanması ve yeni dış finansman imkanlarının araştırılması, geliştirilmesi hedeflenmiştir.

İdari ve Kurumsal Yapılanmanın Güçlendirilmesi: Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü’nün enerji verimliliği konusundaki etkinliğinin arttırılması ve güçlendirilmesi için gerekli mevzuat çalışmalarının yapılması hedeflenmektedir.

 Farkındalık, Eğitim ve Bilinçlendirme Faaliyetlerinin Yürütülmesi: Kullanıcılara enerji verimliliği konusunda bilgi vermek için toplantılar düzenlemek, Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü internet sayfasında enerji verimliliğine yönelik bir platform oluşturmak gibi faaliyetlerin yürütülmesi hedeflenmektedir.

Enerji Verimliliği Etütleri: Enerji verimliliği etütleri yapılarak büyük endüstriyel işletmelere ve binalara yönelik envanter oluşturulması, bina ve sanayi dışındaki sektörlerde de enerji etütlerinin yapılması ve etütler sonunda oluşacak envanterin elektronik olarak yayınlanması hedeflenmektedir.

Kamuda Sürdürülebilir İşletme ve Satın Alma Yaklaşımının Benimsenmesi: Kamu İhale Mevzuatı’nın geliştirilmesi, kamunun satın aldığı ürün ve hizmetlerin ömür boyu maliyete odaklanması ve sürdürülebilirlik prensibinin yerleştirilmesi hedeflenmektedir.

Enerji Dağıtım ve Perakende Şirketlerine Yönelik Enerji Verimliliği Yükümlülük Programı: Elektrik, doğal gaz, petrol gibi enerji konularında çalışan şirketlere ulusal enerji verimliliği hedeflerinin verilmesi ve bu şirketlerin hedefleri tutturmaya çalışmaları beklenmekte olup mevzuat düzenlemesi, yükümlülük programlarının geliştirilmesi gibi faaliyetleri kapsayan bir programdır.

SANAYİ VE TEKNOLOJİ SEKTÖRÜ-EYLEMLER

Isı Kullanan Büyük Endüstriyel Tesislerde Kojenerasyon Sistemlerinin Yaygınlaştırılması: 20 MW üzerinde ısıl enerji ihtiyacı olan yeni kurulacak veya büyük rehabilitasyon geçirecek olan endüstriyel işletmelere fizibilite yapma zorunluluğu getirilmesi planlanmakta, Kojenerasyon sistemlerinin uygulaması yaygınlaştırılarak iletim ve dağıtım kayıplarının azaltılması hedeflenmektedir.

Sanayide Enerji Verimliliği Projelerini ve Çeşitliliğini Arttırmak İçin Destek Sağlanması: Enerji verimliliği projelerine destek uygulamasının yaygınlaştırılması hedeflenmekte olup mevzuat düzenlemesi yapılacak , destekten yararlanacak projeler belirlenecek ve sağlanan enerji ve parasal tasarruf izlenecektir.

 Sanayi Sektöründe Verimliliğin Arttırılması: Sanayi alt sektörlerindeki enerji yoğunluğunun en az %10 oranında azaltılması amacıyla Organize Sanayi Bölgelerinin Verimlilik Eylem Planı hazırlaması, alternatif yakıt ve enerji verimli makine ve ekipman kullanılmasının özendirilmesi, Ar-Ge desteklerinin arttırılması ve elektrik motorlarında enerji verimliliğinin arttırılması gibi çalışmalar yapılması hedeflenmektedir.

Cihazlarda Enerji Verimliliği Performansı Standartları ve Çevre Duyarlı Tasarım, Üretim, Etiketleme Sisteminin Uygulanması:  Çevreye duyarlı tasarım ve ürün etiketleme mevzuatının AB müktesebatı ile uyumlaştırılması ve bu konuda tüketicinin bilinçlendirilmesini hedefleyen çalışmalar yapılması hedeflenmektedir.

Sanayi Sektöründe Verimlilik Arttırıcı Projelerin Desteklenmesi: Tasarruf potansiyeli yüksek olan projelerin desteklenmesi, destek kriterlerinin belirlenmesi ve projelerin izlenmesi için gerekli mevzuat çalışmalarının yapılması hedeflenmektedir.

Sanayide Enerji Tasarruf Potansiyeli Haritasının Çıkarılması: Sektörel bazda enerji verimliği konusunda önlemler ele alınacak ve bunun için her sektörü temsil eden en az 5 işletmede etüt çalışmaları yapılacak , ulusal ve uluslararası bazda karşılaştırma çalışmaları yapılacak ve tasarruf potansiyelleri belirlenecektir.

Gönüllü Anlaşmaların İyileştirilmesi: Teşvik yapısının iyileştirilmesi anlamındaki Gönüllü Anlaşma uygulamasının süreçlerinin iyileştirilmesi, tüm anlaşmaların üç yıllık bir dönem için yapılması, gönüllü anlaşmaya katılan işletmelerin enerji etüdüne tabi olması ve etüt için finansal destek verilmesi ve gönüllü anlaşmalardan enerji ve para tasarrufu sağlanması ve bütün bunlar için gerekli mevzuat düzenlemelerini içeren bir eylem planıdır.

ENERJİ SEKTÖRÜ- EYLEMLER

Eylem Planı’nın Enerji bölümünde Çalışma ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve EPDK sorumluluğunda ve BOTAŞ, Doğal Gaz Dağıtım Şirketleri,Enerji Dağıtım ve Tedarik Şirketleri,Elektrik Dağıtım Şirketleri, Dağıtım lisansı sahibi OSB’ler, Elektrik Üretim Şirketleri, EPİAŞ,TETAŞ, TEDAŞ, TEİAŞ, EÜAŞ, ilgili STK’lar ve Belediyeler işbirliği ile mevzuat geliştirme çalışmaları yapılacak olup 2018-2023 yılları arasında çalışmalar tamamlanıp uygulamaya geçilmesi planlanmaktadır.

Kojenerasyon ve Bölgesel Isıtma-Soğutma Sistemlerinin Potansiyelinin Belirlenmesi ve Yol Haritasının Hazırlanması: Yüksek verimli kojenerasyon ve trijenerasyon ve bölgesel ısıtma-soğutma sistemlerinin potansiyelini belirlemek amacıyla mevcut bölgesel ısıtma-soğutma altyapısının incelenmesi, taleplerin önümüzdeki 10 yıl için projeksiyonunun yapılması, binalarda uygulanabilmeleri için etüt yapılmasına yönelik mevzuat geliştirilmesi, sanayi ve elektrik üretim tesisleri atık ısı potansiyelinin belirlenerek ekonomiye kazandırılmaları amaçlı planlar yapılması, yenilenebilir kaynaklar için kojenerasyon konusunun araştırılması, ısı satışı konusu incelenmesi ve ısı satış piyasası oluşturulması için gerekli mevzuat çalışmasının yapılması hedeflenmektedir.

Doğal Gaz Altyapısı İçin Verimlilik Standartları Uygulanması: Doğal gaz iletim ve dağıtım altyapısındaki kayıpların azaltılması, verimlilik arttırıcı çalışmalar yapılması ve verimlilik standartları oluşturulması hedeflenmektedir.

Tüketiciye Kıyaslanabilir ve Daha Detaylı Bir Fatura Bilgisinin Sunulması, Ölçüm Bilgisinin Akıllı Yönetimi İçin Enerji Veri Platformunun Oluşturulması: Elektrik ve doğal gaz piyasalarında enerji tüketicilerine karşılaştırma imkanı yapmalarını sağlayabilecek fatura bilgisi, enerji verimliliğini arttırma önlemleri bilgisi veren, enerji tüketen ekipmanların enerji tasarrufu hakkında bilgilendirme sağlayan bir platformun oluşturulması amaçlanmaktadır.

Elektrik Sayaçlarının Okunması ile İlgili Düzenleyici Çerçevenin AB Müktesebatı İle Belirlenen Ana Esaslarla Uyumlaştırılması – Akıllı Sayaçların Yaygınlaştırılması: Nihai tüketicinin kullanımına sunulacak akıllı ölçüm sistemlerinin yaygınlaştırılması hedeflenmekte olup AB müktesebatına uygun fayda-maliyet analizi yapılıp önceliği sanayi tesisleri, ticarethaneler gibi işletmelere vererek altyapı ihtiyaçlarının saptanması  ve maliyetin hesaplanması çalışmalarının yapılması hedeflenmektedir.

Transformatörlerde Asgari Performans Standartlarının Uygulanması: Elektrik iletim ve dağıtım sistemlerinde yer alan transformatörlerin verimliliği için asgari performans kriterlerinin belirlenerek satın almaların buna göre yapılması  hedeflenmektedir. Bunun için mevcut olan transformatörlerin envanterinin çıkarılması, transformatör arızalarının incelenerek sık arıza çıkaranların öncelikle değiştirilmesi, EU 548/2014 Küçük, Orta Ve Büyük Güçlü Transformatörlerin Çevreye Duyarlı Tasarımına İlişkin Tebliğ’inde yer verilen transformatörler için asgari verimlilik değerlerinin Türkiye’ye uyarlanması gerekmektedir.

Isıtma ve Soğutma Kaynaklı Puant Yükün Yönetilmesi: İkili enerji tahakkuku uygulamasına geçilmesi ve bu sebeple hem tüketim miktarını (kWh) hem de anlık çekişler için hazır bulunması gereken kapasite düzeyini (kW) dikkate alan bir sistemin oluşturulması hedeflenmektedir. Anlık talep kontrolü ve frekans kontrolü faaliyetleri bu çerçevede ele alınacak, yüksek ısıtma-soğutma yükü olanlar için ısıl depolama sistemlerinin yaygınlaştırılması çalışmaları yapılacak ve yenilenebilir enerji üretim ve pik talep yönetiminin planlaması ve yönetimi sağlanacaktır.

Genel Aydınlatmada Enerji Verimliliğinin Arttırılması: Genel aydınlatmada kullanılan armatürlerin verimli armatürlerle değiştirilmesi planlanmakta olup, LED aydınlatmaya yönelik fayda/maliyet ve süre/verimlilik değerlendirmelerinin yapılması, yeni teknolojilerin takibi ve yerli tasarım ve üretimin geliştirilmesi gibi hedefler belirlenmiştir.

Elektrik İletim ve Dağıtım Faaliyetleri Verimlilik Artışının Geliştirilmesi: Şebeke kayıp-kaçak oranının düşürülmesi amacıyla dağıtım şirketlerine dağıtık üretimin özendirilmesi amaçlanmaktadır.

Mevcut Elektrik Üretim Santrallerinde Verimliliğin Arttırılması: Fosil yakıtlı termik santrallerin ve hidroelektrik santrallerin enerji verimliliğinin arttırılması için gerekli bakım faaliyetlerinin yürütülmesi, yenileme ve iyileştirme faaliyetlerine yönelik kapasite,yaş,teknoloji, verimlilik, iç tüketim gibi kriterler göz önüne alınarak etüt çalışmalarının yapılması ve gerekli görülmesi durumunda teşvik modellerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Talep Tarafı Katılımı –Demand Side Response- Uygulaması İçin Piyasa Altyapısının Oluşturulması: Esnek/kaydırılabilir yükü olan elektrik tüketicilerinin bu esnekliğinden yararlanarak puant talebinin yönetilmesini sağlayan mekanizma olup, esnek yükü olan tüketicilerin bir araya getirilmesi (agregasyon) ve dengeleme güç piyasasında hareket imkanı verilmesi hedeflenmektedir.

UYGULAMA, KOORDİNASYON VE İZLEME

Eylem planında yer alan eylemlerin uygulama, koordinasyon ve izlenmesi şu şekilde özetlenebilir:

Sorumlu kurum ve kuruluşlar bütçelerini Eylem Planını hesaba katarak yapacak, ilgili kurum ve kuruluşlarla ortaklaşa çalışacaklardır. Eylem Planının izleme ve koordinasyonundan sorumlu kuruluş ETKB Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü’dür. Eylemlerin izleme ve değerlendirme faaliyetleri altı aylık periyotlarla yapılacaktır. Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu, Eylem Planında yer alan eylemlerin güncellenmesi, sorumlu kurum ve kuruluşların değiştirilmesi gibi yetkilere sahip olacaktır. Eylem Planında yer alan altı kategori için ayrı İzleme ve Değerlendirme Komisyonu kurulacaktır. Her yıl hazırlanan ilerleme raporu Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu’na sunulacaktır. Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü, komisyonların çalışabilmesi, izlemenin yapilabilmesi için gereken faaliyetleri yürütecektir. Eylem Planı eylemlerinin gerçekleşme düzeylerini gösteren bir rapor hazırlanacak ve aynı zamanda bu bilgiler ENVER portalı üzerinden de izlenebilecektir. Eylem Planı özet ilerleme raporu her yıl Nisan ayında Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu onayı sonrasında kamuoyu ile paylaşılacaktır.