A. Giriş

30 Mayıs 2025 tarihli ve 32915 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 9903 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe giren Yeni Yatırım Teşvik Sistemi’ne ilişkin daha önce yürürlükte bulunan düzenlemelerin (2012/3305 sayılı “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar” (“Karar”) ile 2018/11201 sayılı “Cazibe Merkezleri Programı”na ilişkin düzenleme) yerini alan ve yapısal olarak farklılaştırılmış yeni bir dönem başlamıştır. Bu yeni sistem, yalnıza mevcut teşviklerin düzenlenmesini değil; aynı zamanda yatırım desteklerinin planlanma, sınıflandırılma ve uygulanma biçiminde bir dönüşümü de beraberinde getirmiştir. Yeni dönemde, geleneksel bölgesel teşvik modeli korunmakla birlikte; sektörel öncelikler, stratejik hedefler ve proje bazlı uygulama mekanizmaları üzerinden daha seçici ve odaklanmış bir destek mimarisi oluşturulmuştur. Bu yeni dönem ile birlikte, sadece üretim kapasitesi ve istihdam artışı desteklenmekle kalmayıp işletmelerin yeşil ve dijital dönüşüm süreçlerinin hızlandırılması ile Türkiye’nin küresel rekabet gücünün arttırılması amaçlanmaktadır.

B. Yeni Yatırım Teşvik Sistemi’nin Genel Yapısı

Yeni Yatırım Teşvik Sistemi iki ana eksen üzerinde şekillenmektedir:

1. Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi

Bu kapsamda, Türkiye’nin öncelikli kalkınma hedefleri doğrultusunda üç alt program yer almaktadır:

1.1. Teknoloji Hamlesi Programı 

Orta yüksek ve yüksek teknolojili sektörlerdeki ürünler ile Öncelikli Ürün Listesi’nde yer alan ürün ve konulara yönelik yüksek katma değerli yatırımlar desteklenmektedir. Yüksek teknolojili ürünlere örnek olarak bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerinin imalatı ve hava ve uzay araçları ve ilgili makinelerin imalatı verilmektedir. Orta yüksek teknolojili ürünlerin kapsamına ise motorlu kara taşıtı imalatı, elektrikli teçhizat imalatı, tıbbi ve dişçilik ile ilgili araç ve gereçlerin imalatı girmektedir. Öncelikli Ürün Listesi ise, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından dış ticaret verileri, talep gelişimi, rekabet yoğunluğu gibi çeşitli kriterlerin dikkate alınarak belirlendiği belirtilen orta yüksek ve yüksek teknolojili sektörlerdeki ürünlerin ve bu sektörlerin gelişimi için kritik ürünlerin yer aldığı listeyi ifade etmektedir. Bakanlık, bu listeye giren ürünlere ilişkin çağrıya çıkmakta; çağrıya başvuran projeler, Proje Değerlendirme Komitesi (“Komite”) tarafından proje bazlı olarak analiz edilmekte ve uygun bulunan projelere Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmektedir. 

1.1.1. Destek Unsurları ve Uygulama Koşulları 

Teknoloji Hamlesi Programı kapsamında desteklenmesine karar verilen yatırımlar, aşağıda yer alan destek kalemlerinden yararlanabilmektedir:

• KDV İstisnası : Yatırım kapsamında alınan makine ve teçhizat için geçerlidir
• Gümrük Vergisi Muafiyeti : İthal makine ve ekipmanlarda uygulanmaktadır.
• Vergi İndirimi : %50 yatırıma katkı oranı ve %60 vergi indirim oranı uygulanmaktadır.
• Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği : Azami 8 yıl, 6. Bölgede (Deprem Bölgesi İlleri Olarak Yer Verilmiştir) 12 yıl boyunca uygulanmaktadır.
• Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği : Sadece 6. bölge için geçerli olup 10 yıla kadar sağlanabilir.
• Faiz veya Kâr Payı Desteği : Yatırım kredileri için, TCMB politika faizine bağlı olarak %40 oranına kadar destek verilmektedir. Destek tutarı, yatırımın %20’sini ve azami 240 milyon TL’yi geçememektedir.
• Makine Desteği (alternatif) : Yatırımcı, faiz/kâr payı desteği yerine makine desteği talep edebilmekte olup sadece birim fiyatı 2 milyon TL ve üzeri olan makine ve teçhizat için uygulanmaktadır. Makine bedelinin %25’i, yatırımcıya nakdi olarak ödenmektedir. Destek tutarı, yatırımın %15’ini ve azami 240 milyon TL’yi geçememektedir.
• Yatırım Yeri Tahsisi : Program kapsamında değerlendirilen ve uygun görülen projelere, kamu arazilerinden yatırım yeri tahsisi yapılabilmektedir. 

1.2. Yerel Kalkınma Hamlesi Programı 

Yerel Kalkınma Hamlesi Programı ile temel amaç; bölgeler arası gelişmişlik farklarının azaltılması, yerel ekonomik yapının güçlendirilmesi ve il düzeyinde rekabetçiliğin artırılmasıdır. Program kapsamında, her il için özel olarak belirlenen dört öncelikli yatırım konusu doğrultusunda yapılacak yatırımlar desteklenmektedir. Söz konusu yatırım konuları; ilin ekonomik yapısı, sektörel öncelikleri, iş gücü kapasitesi ve kaynak yapısı dikkate alınarak Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü koordinasyonunda belirlenmektedir. Çağrı esaslı çalışan bu programda, destek verilecek iller, başvuru takvimi ve uygulanacak kurallar, çağrı ilanı ile kamuoyuna duyurulmaktadır. Başvuruların alınmasını müteakip projeler, ya ilgili Kalkınma Ajansı Yönetim Kurulu tarafından ya da Bakanlık tarafından oluşturulan özel değerlendirme komisyonları marifetiyle ön değerlendirmeye tabi tutulmakta ve ardından nihai karar için Komite’ye sunulmaktadır. 

1.2.1. Destek Unsurları ve Uygulama Koşulları 

• KDV İstisnası : Yatırım kapsamında alınan makine ve teçhizat için geçerlidir
• Gümrük Vergisi Muafiyeti : İthal makine ve ekipmanlarda uygulanmaktadır.
• Vergi İndirimi : %50 yatırıma katkı oranı ve %60 vergi indirim oranı uygulanmaktadır.
• Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği : Azami 8 yıl, 6. Bölgede (Deprem Bölgesi İlleri Olarak Yer Verilmiştir) 12 yıl boyunca uygulanmaktadır.
• Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği : Sadece 6. bölge için geçerli olup 10 yıla kadar sağlanabilir.
• Faiz veya Kâr Payı Desteği : Yatırım kredileri için, TCMB politika faizine bağlı olarak %40 oranına kadar destek verilmektedir. Destek tutarı, yatırımın %20’sini ve azami 240 milyon TL’yi geçememektedir.
• Makine Desteği (alternatif) : Yatırımcı, faiz/kâr payı desteği yerine makine desteği talep edebilmekte olup sadece birim fiyatı 2 milyon TL ve üzeri olan makine ve teçhizat için uygulanmaktadır. Makine bedelinin %25’i, yatırımcıya nakdi olarak ödenmektedir. Destek tutarı, yatırımın %15’ini ve azami 240 milyon TL’yi geçememektedir.
• Yatırım Yeri Tahsisi : Program kapsamında değerlendirilen ve uygun görülen projelere, kamu arazilerinden yatırım yeri tahsisi yapılabilmektedir.

1.3. Stratejik Hamle Programı

Stratejik Hamle Programı, Türkiye'nin kritik öneme sahip sektörlerinde yerli üretim kapasitesini artırmak, dışa bağımlılığı azaltmak ve stratejik ürünlerde arz güvenliğini sağlamak amacıyla tasarlanmış proje bazlı bir teşvik modelidir. Program aynı zamanda, uluslararası rekabet gücünü artırmayı hedefleyen, araştırma-geliştirme içeriği yüksek ve katma değeri güçlü imalat sanayi yatırımlarını desteklemektedir. Bu yönüyle, yalnızca klasik üretim yatırımlarını değil, aynı zamanda Dijital Dönüşüm Programı ve Yeşil Dönüşüm Programı kapsamında değerlendirilen sürdürülebilirlik odaklı yatırımları da kapsamına almaktadır.

1.3.1. Uygulama Şartları ve Başvuru Süreci 

Stratejik Hamle Programı kapsamında desteklenebilecek projeler, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından belirlenen Stratejik Hamle Yatırım Konuları Listesi çerçevesinde belirlenmektedir. Programın değerlendirme süreci, yalnızca başvuru esasına değil; aynı zamanda projenin ekonomik, teknolojik ve dış ticaret dengesine katkı potansiyeline dayalı olarak yapılandırılmıştır.

Başvuruya konu projelerin aşağıda yer alan beş kriterden en az üçünü sağlaması gerekmektedir:

1. Yatırım konusu ürünün, son bir yıl içerisindeki ihracatın ithalatı karşılama oranının en fazla %70 düzeyinde olması,
2. Söz konusu ürünün toplam ithalat değerinin 50 milyon ABD dolarını aşması,
3. Yatırımın %20’si oranında öz kaynak ile finanse edilmesi,
4. Katma değer oranının en az %30 olması (Tebliğ'de tanımlanan yöntemle hesaplanır),
5. Ürünün, Bakanlıkça ilan edilen stratejik yatırım listesinde yer alması.

Bu ön koşulları sağlayan projeler, ön değerlendirme sürecini takiben fizibilite çalışmasına yönlendirilir. Fizibilite çalışmaları, yatırımcının tercih ettiği ve Bakanlık ile protokol imzalamış bir kalkınma veya yatırım bankası tarafından yürütülür. Bu çalışmalarda teknik, ekonomik ve mali analizler bir bütün halinde ele alınır.

Aynı zamanda yatırım dosyası, Sanayi Genel Müdürlüğü’ne iletilerek, projeye ilişkin arz güvenliği değerlendirmesi yapılır. Fizibilite raporu, Sanayi Genel Müdürlüğü değerlendirmesi ve diğer tüm belgeler Genel Müdürlük tarafından incelenir ve sonuçlar, nihai karar mercii olan Program Değerlendirme Komitesi’ne sunulur. Komite, proje bazında değerlendirme yapar ve uygun bulunan yatırımlar için teşvik belgesi düzenlenir.

1.3.2. Asgari Yatırım Tutarı Şartları

Yüksek teknolojili yatırımlar için asgari sabit yatırım tutarı: 100 milyon TL, Diğer stratejik yatırımlar için bu tutar: 200 milyon TL, Yeşil Dönüşüm ve Dijital Dönüşüm programları kapsamında yapılacak yatırımlar için asgari tutar: 50 milyon TL olarak belirlenmiştir. Bu son kategori kapsamındaki yatırımlar, ön değerlendirme süreci olmaksızın doğrudan bu program kapsamında desteklenebilmektedir.

1.3.3. Destek Unsurları 

• KDV İstisnası : Yatırım kapsamında alınan makine ve teçhizat için geçerlidir
• Gümrük Vergisi Muafiyeti : İthal makine ve ekipmanlarda uygulanmaktadır.
• Vergi İndirimi : %40 yatırıma katkı oranı ve %60 vergi indirim oranı uygulanmaktadır.
• Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği : Azami 8 yıl, 6. Bölgede (Deprem Bölgesi İlleri Olarak Yer Verilmiştir) 12 yıl boyunca uygulanmaktadır.
• Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği : Sadece 6. bölge için geçerli olup 10 yıla kadar sağlanabilir.
• Faiz veya Kâr Payı Desteği : Yatırım kredileri için, TCMB politika faizine bağlı olarak %30 oranına kadar destek verilmektedir. Destek tutarı, yatırımın %15’ini ve azami 180 milyon TL’yi geçememektedir.
• Makine Desteği (alternatif) : Yatırımcı, faiz/kâr payı desteği yerine makine desteği talep edebilmekte olup sadece birim fiyatı 2 milyon TL ve üzeri olan makine ve teçhizat için uygulanmaktadır. Makine bedelinin %25’i, yatırımcıya nakdi olarak ödenmektedir. Destek tutarı, yatırımın %15’ini ve azami 180 milyon TL’yi geçememektedir.
• Yatırım Yeri Tahsisi : Program kapsamında değerlendirilen ve uygun görülen projelere, kamu arazilerinden yatırım yeri tahsisi yapılabilmektedir.

2. Sektörel ve Bölgesel Teşvik Sistemi

Yeni Yatırım Teşvik Sistemi kapsamında oluşturulan Sektörel ve Bölgesel Teşvik Sistemi, yatırımların sektörel önceliklere göre yönlendirilmesini ve desteklenmesini amaçlamaktadır. Bu sistem ile destekler, yalnızca yatırımın yapılacağı coğrafi bölgeye değil, aynı zamanda yatırımın faaliyet gösterdiği sektöre göre de farklılaşmaktadır. Böylece kamu kaynakları, ülke ekonomisinin stratejik ihtiyaçlarına daha doğrudan hizmet edecek biçimde yönlendirilmektedir. Sistem iki ana alt başlıkta yapılandırılmıştır:

2.1. Öncelikli Yatırımlar Teşvik Sistemi

Bu sistem kapsamında desteklenen sektörler arasında yeşil dönüşüm teknolojileri, dijitalleşme, ileri imalat sanayi, yenilenebilir enerji ekipmanları üretimi, savunma sanayi, ilaç ve tıbbi cihaz üretimi, raylı sistemler, motorlu kara taşıtları ve batarya teknolojileri gibi alanlar yer almaktadır.\ Bu yatırımlar, proje bazlı değerlendirme gerektirmeksizin destek kapsamına alınmakta ve teşvik unsurlarından doğrudan yararlanabilmektedir.

2.1.1. Öncelikli Yatırım Konuları

Öncelikli yatırımlar, teknolojik içerik, stratejik önem veya sürdürülebilirlik kriterleri bakımından öne çıkan projelerdir. Bunlar arasında;

• Dijital ve yeşil dönüşüm yatırımları,
• Yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürünlerin üretimi,
• Savunma sanayi projeleri,
• Yenilenebilir enerji ve maden yatırımları,
• Ar-Ge ve tasarım faaliyetleriyle bağlantılı üretim tesisleri,
• Bilişim, veri merkezi ve bulut hizmetleri altyapısı,
• Eğitim, sağlık, tarım ve afet dayanıklılığı gibi toplumsal önceliği olan alanlardaki yatırımlar yer almaktadır.

2.1.2. Destek Unsurları 

• KDV İstisnası : Yatırım kapsamında alınan makine ve teçhizat için geçerlidir
• Gümrük Vergisi Muafiyeti : İthal makine ve ekipmanlarda uygulanmaktadır.
• Vergi İndirimi : %30 yatırıma katkı oranı ve %60 vergi indirim oranı uygulanmaktadır.
• Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği : Uygulama süresi yatırımın yapıldığı bölgeye göre değişir; 1. bölgede daha kısa, 6. bölgede ise azami 12 yıl süreyle sağlanmaktadır.
• Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği : Sadece 6. bölge için geçerli olup 10 yıla kadar sağlanabilir.
• Faiz veya Kâr Payı Desteği : Yatırım kredileri için, TCMB politika faizine bağlı olarak %25 oranına kadar destek verilmektedir. Destek oranı %10’a kadar çıkabilmekte; destek üst limiti ise 24 milyon TL ile sınırlandırılmıştır.
• Yatırım Yeri Tahsisi : Program kapsamında değerlendirilen ve uygun görülen projelere, kamu arazilerinden yatırım yeri tahsisi yapılabilmektedir.

2.2. Hedef Yatırımlar Teşvik Sistemi

Hedef Yatırımlar Teşvik Sistemi, Karar’ın Ek-3 listesinde yer alan faaliyet alanlarında gerçekleştirilecek projelere yöneliktir. Bu sistem, yatırımın konusu itibarıyla belirli önceliklere sahip ancak stratejik nitelik taşımayan, yine de ülke kalkınmasına katkı sunabilecek alanları kapsamaktadır. Yatırımın destek kapsamına alınabilmesi için, ilgili listede belirtilen teknik ve sektörel koşulları karşılaması gerekir.

2.2.1. Asgari Yatırım Tutarı

Bu sistem kapsamında teşvikten yararlanabilmek için belirli bir büyüklüğe ulaşmak şarttır:

• 1. ve 2. bölgelerde en az 12 milyon TL,
• 3., 4., 5. ve 6. bölgelerde ise en az 6 milyon TL tutarında sabit yatırım yapılması gerekmektedir.

2.2.2. Kısıtlamalar ve İstisnalar

Bazı yatırım konuları sistemden kısmen hariç tutulmuştur. Özellikle elektrik üretimi, dağıtımı ve depolanmasıyla ilgili projeler ile doğalgazın ana şebeke üzerinden dağıtımına yönelik yatırımlar, vergi indirimi desteğinden yararlanamamaktadır.

Benzer şekilde, bu yatırım türleri faiz veya kâr payı desteğine de tabi değildir. Bu mali destek yalnızca 4., 5. ve 6. bölgelerde yapılacak ve sınırlamaya girmeyen yatırımlar için mümkündür. Ayrıca, İstanbul ilinde yapılacak yatırımlar vergi indirimi kapsamı dışında tutulmuştur.

2.2.3. Destek Unsurları 

• KDV İstisnası : Yatırım kapsamında alınan makine ve teçhizat için geçerlidir
• Gümrük Vergisi Muafiyeti : İthal makine ve ekipmanlarda uygulanmaktadır.
• Vergi İndirimi : %20 yatırıma katkı oranı ve %60 vergi indirim oranı uygulanmaktadır.
• Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği : Uygulama süresi yatırımın yapıldığı bölgeye göre değişir; 1. bölgede daha kısa, 6. bölgede ise azami 12 yıl süreyle sağlanmaktadır.
• Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği : Sadece 6. bölge için geçerli olup 10 yıla kadar sağlanabilir.
• Faiz veya Kâr Payı Desteği : Yatırım kredileri için, TCMB politika faizine bağlı olarak %25 oranına kadar destek verilmektedir. Destek oranı %10'a kadar çıkabilmekte; destek üst limiti ise 24 milyon TL ile sınırlandırılmıştır.
• Yatırım Yeri Tahsisi : Program kapsamında değerlendirilen ve uygun görülen projelere, kamu arazilerinden yatırım yeri tahsisi yapılabilmektedir.

2.3. Sektörel ve Bölgesel Teşvik Sistemi’nde Başvuru Süreci

Sektörel ve bölgesel teşvik mekanizmaları kapsamında yapılacak başvurular, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın Elektronik Teşvik Uygulama Sistemi (E-TUYS) üzerinden elektronik ortamda iletilmektedir.

Yatırım projeleri, başvuru sonrasında Bakanlık tarafından ön değerlendirmeye tabi tutulur. Değerlendirme süreci, yatırımın niteliğine göre değişiklik göstermektedir:

• Öncelikli yatırım konuları kapsamında yapılan başvurular, doğrudan destek kapsamına alınabilir.
• Hedef yatırımlar ise yine Bakanlık tarafından yatırımın sektörel önceliğe ve stratejik değere uygunluğu yönünden incelenerek, teşvik belgesi düzenlenip düzenlenmeyeceği karara bağlanır.

 C. Sonuç

Yeni Yatırım Teşvik Sistemi, 31 Aralık 2030 tarihine kadar yapılacak başvurular için geçerli olacak şekilde yürürlüğe girmiştir. Bu süre zarfında teşvik belgesi almak isteyen yatırımcıların talepleri, yeni sistemde öngörülen esaslara göre değerlendirilecektir. Ayrıca sistemin dinamik yapısına uyum sağlanması amacıyla, Karar ve eklerinde yer alan parasal sınırlar her yıl yeniden değerleme oranı dikkate alınarak güncellenecek ve ilgili tebliğlerle ilan edilecektir.

Bu kapsamda, 15 Haziran 2012 tarihli ve 2012/3305 sayılı "Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar" ile 2 Ocak 2018 tarihli ve 2018/11201 sayılı "Cazibe Merkezleri Programı Kapsamında Yatırımların Desteklenmesi Hakkında Karar" yürürlükten kaldırılmış ve böylece önceki teşvik rejiminin uygulama dönemi sona erdirilmiştir.

Yeni sistem, yatırım kararlarını sadece finansal teşviklerle değil; aynı zamanda stratejik, sektörel ve bölgesel önceliklerle yönlendiren çok katmanlı bir çerçeve sunmaktadır.

@Çağla BARUT