Dijital inovasyonun finansal perspektifi hızla dönüştürdüğü bir dönemde, Türkiye, kripto varlıklarla ilgili Sermaye Piyasası Kanunu'nu değiştiren 7518 sayılı Kanun ile cesur bir attı. 2 Temmuz 2024 itibarıyla yürürlüğe giren bu mevzuat, sadece kripto varlıklar için düzenleyici çerçeveyi tanımlamakla kalmayıp, aynı zamanda Türkiye'yi küresel kripto para piyasasında kilit bir oyuncu olarak konumlandırma yönünde önemli bir adım olarak nitelenebilir. Dijital varlıkların gerek yatırımcılar gerekse de hizmet sağlayıcılar için güvenli, şeffaf ve gelişen bir ortam teşvik etmeyi amaçlayan mevzuat 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun Değişikliği”) 26 Haziran 2024 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda kabul edilmesinin ardından 02.07.2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Her ne kadar ikincil mevzuata bırakılan pekçok husus halen mevcutsa da bu önemli adım yadsınamaz yenilikler getirmektedir.
Maddeler halinde ele almak gerekirse:
Kanun Değişikliği ile 6.12.2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa (“Kanun”) yeni tanımlar eklenerek, Türkiye’de yerleşik kişilerin kripto varlık alım-satım ve transfer işlemlerinin kapsamı, kripto varlıkların saklanması ve Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar ile (“KVHS”) kripto varlık platformlarının faaliyetleri ele alınmıştır.
1. Kripto Varlıklara İlişkin Yeni Kavramlar ve Tanımlar
a. Cüzdan: Kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıkların ya da bu varlıklara ilişkin özel ve açık anahtarların çevrim içi veya çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamaları,
b. Kripto varlık: Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıkları,
c. Kripto varlık hizmet sağlayıcı: Platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve bu Kanuna dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dahil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşları,
ç. Kripto varlık saklama hizmeti: Platform müşterilerinin kripto varlıklarının veya bu varlıklara ilişkin cüzdandan transfer hakkı sağlayan özel anahtarların saklanmasını, yönetimini veya Kurulca belirlenecek diğer saklama hizmetlerini,
d. Platform: Kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşları ifade eder.
Belirtmek gerekir ki Kripto varlık tanımı, 16.04.2021 tarihli Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik ile paralellik göstermesinin yanı sıra Avrupa Birliği tarafından kabul edilen "Markets in Crypto-Assets" (“MiCA”) düzenlemesi ile de benzerlik taşımaktadır.
2. Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılara İlişkin Düzenlemeler
Kanun Değişikliği uyarınca KVHS’lerin kurulabilmeleri ve faaliyete başlayabilmeleri için Sermaye Piyasası Kurulundan (“Kurul” ya da “SPK”) izin almaları gerekmektedir. Ayrıca Türkiye’de faaliyet göstermekte olan veya gösterecek olan KVHS’ler, Kurulun düzenleme ve denetimi yetkisi altına alınmıştır. Nitekim, Kanun Değişikliğinde, KVHS’lerin “münhasıran Kurulca belirlenecek faaliyetleri yerine getirecekleri” hüküm altına alınmıştır. Bu bağlamda KVHS’lerin ortaklık yapısının, ortaklarının, Yönetim Kurulu üyelerinin sahip olması gereken birtakım özellikler ile KVHS’ler tarafından zimmet suçunun işlenmesi veya izinsiz faaliyette bulunulması durumunda uygulanacak yaptırımlar aşağıda ele alınacaktır.
a. KVHS’lerin Ortaklık Yapısı, Ortaklarının ve Yönetim Kurulu Üyelerinin Sahip Olması Gereken Özellikler
KVHS'lerin Genel Yükümlülükleri
Ortakların Sahip Olması Gereken Özellikler:
Müflis Olmamak: 2004 sayılı Kanun veya diğer mevzuat hükümlerine göre.
Tasfiye Durumu: İradi tasfiye dışında faaliyet izni iptal edilmiş şirketlerde yüzde on veya daha fazla paya sahip olmamak veya kontrolü elinde bulundurmamak
Adli Sicil Kaydı:
İşlem Yasağı: Kanunun 101 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca, sermaye piyasası araçlarına ilişkin olarak borsalarda geçici veya sürekli işlem yapma yasaklı olmamak.
Mali Güç: Gerekli mali güce sahip olmak.
Dürüstlük ve İtibar: İşin gerektirdiği dürüstlük ve itibara sahip olmak.
Şeffaflık: Ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması.
Yönetim Kurulu Üyeleri ve Temsile Yetkili Kişilerin Sahip Olması Gereken Özellikler:\ Gerekli mali güç şartı hariç olmak üzere Ortaklar için öngörülen özelliklerin tamamına sahip olmak zorundadırlar
Dağıtılabilir Kârın Yarısından Fazlasını Alan Gerçek Kişiler: Ortaklar için öngörülen şartları taşımak zorundadır.
Tüzel Kişi Kurucu Ortaklar:
İmtiyazlı Pay Sahipleri:
b. Kripto Varlıklara İlişkin Sermaye Piyasası Suçları
Kanun Değişikliği ile, Kanunda “Sermaye Piyasası Suçları” başlığı altında düzenlenmek üzere “İzinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti” ve “Kripto varlık hizmet sağlayıcılarda zimmet” suçları düzenlenmiştir. Bu çerçevede belirtilen suçlar ve öngörülen yaptırımlar şu şekildedir:
i. İzinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti: Bu hüküm uyarınca izin almaksızın KVHS olarak faaliyet yürüttüğü tespit edilen gerçek ve tüzel kişilerin yetkilileri hakkında üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası öngörülmüştür.
ii. Kripto varlık hizmet sağlayıcılarda zimmet: Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının görevleri nedeniyle kendilerine tevdi edilen veya koruma, saklama ve gözetim yükümlülüğü altında olan para, evrak, senet, diğer mallar veya kripto varlıklar hakkında zimmet suçunu işlemeleri durumunda, yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile diğer mensupların sekiz yıldan on dört yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacakları ayrıca hizmet sağlayıcının zararını tazmin etmeye mahkum edilecekleri düzenlenmiştir. Ek olarak bu suç kapsamında daha ağır cezayı gerektiren haller ile etkim pişmanlık hali kapsamında uygulanacak cezada indirimler de ele alınmıştır.
Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ortakları ve yönetim kurulu üyelerine yönelik belirlenen nitelikler, finansal sistemin güvenliğini, şeffaflığını ve bütünlüğünü temin etmek amacıyla düzenlenmiştir. Bu nitelikler, sektörde güvenilir ve dürüst bir yönetim yapısının oluşturulmasını, mali açıdan güçlü ve itibarlı kişilerin görev almasını ve olası suistimal veya suç teşkil eden durumların önlenmesini hedeflemektedir. Suçlar ve yaptırımların düzenlenmesi ise yatırımcıların korunması, piyasanın istikrarlı işleyişi ve mali suçların engellenmesi amacıyla yapılmıştır. Bu düzenlemeler, piyasa ve kamu güvenliğini artırmayı hedeflemektedir.
3. Yurtdışında Yerleşik Platformlar
Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik faaliyetlerde bulunan yurt dışı merkezli platformların, en geç 02.10.2024 tarihine kadar faaliyetlerini sonlandırmaları zorunludur. Bu tarihten sonra faaliyetlerine devam eden kuruluşlar hakkında yukarıda ele alınan cezai işlemler uygulanacaktır. Bu bağlamda, yurt dışı merkezli platformların Türkiye'de şirket kurmaları ve Kuruldan faaliyet izni almaları gerekmektedir. Merkezi yurt dışında olan kripto varlık borsalarının Türkiye'de lisansa tabi olacağı durumlar; Türkiye’de iş yeri açılması, Türkçe internet sitesi oluşturulması ve sunulan kripto varlık hizmetlerine ilişkin olarak doğrudan veya Türkiye’de yerleşik kişi ya da kurumlar aracılığıyla tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde bulunulmasıdır. Bu platformların Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik faaliyet ve tanıtımda bulunmaları, izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı olarak değerlendirilecektir. Kurul tarafından belirlenen esaslara aykırı olarak internet üzerinden yapılan ilan, reklam ve duyurularla ilgili olarak, Kurul’un başvurusu üzerine Erişim Sağlayıcıları Birliği internet sitesi erişimini engelleyebilecektir.
4. Sermaye Piyasası Kurulunun Yetki Alanı ve İkincil Düzenlemeler
Kanun Değişikliği ile, Sermaye Piyasası Kurulu, kripto varlık hizmet sağlayıcılarını denetlemek ve düzenlemek üzere geniş yetkilerle donatılmıştır. Kurulun, yukarıda kısaca belirtilen kuruluş ve faaliyet izinlerinin ötesindeki yetki alanı da Kanun Değişikliğinde ele alınmış olup, yasada açıkça belirtilmeyen hususların ikincil düzenlemeler aracılığıyla belirleneceği ifade edilmiştir.
Kuruluş ve Faaliyet İzinleri
KVHS'lerin kurulması ve faaliyete geçmesi için SPK’dan izin alma zorunluluğu getirilmiştir. Bu izin sürecinde kuruluşların organizasyon yapıları, sermaye yeterlilikleri, bilgi sistemleri ve teknolojik altyapıları SPK tarafından değerlendirilecektir. SPK, KVHS’lerin faaliyet sınırlarını belirleyecek ve uyulması gereken ilke ve esasları oluşturacaktır.
Kripto Varlıkların Saklanması ve Transferi
Kripto varlıkların güvenli bir şekilde saklanması, transfer edilmesi ve müşteri varlıklarının korunması için Kurul, kapsamlı düzenlemeler yapacaktır. Bu düzenlemeler, kripto varlıkların ayrı tutulmasını, güvenli bir şekilde yönetilmesini ve transfer süreçlerinde gerekli kayıtların tutulmasını içermektedir.
Platformlar ve İşlemler
Kurul, kripto varlık alım-satım, takas ve transfer işlemlerine ilişkin usul ve esasları belirleyecektir. Platformlarda işlem görecek kripto varlıkların listeleme prosedürleri ve işlem görmelerinin sonlandırılmasına dair düzenlemeler yapılacaktır. Ayrıca, piyasa bozucu işlemlere karşı alınacak tedbirler ve fiyat oluşumlarına dair kurallar da Kurul tarafından belirlenecektir. Platformlar üzerinden ilk satış ya da dağıtımı yapılacak kripto varlıkların belirlenmesi de bu düzenlemeler kapsamında yer almaktadır.
Müşteri İlişkileri ve Sözleşmeler
KVHS ile müşterileri arasında yapılan sözleşmelere ilişkin usul ve esaslar SPK tarafından düzenlenecektir. Bu düzenlemeler, müşteri haklarının korunmasını, kimlik doğrulama süreçlerini ve müşteri varlıklarının güvenliğini sağlamayı amaçlamaktadır. KVHS-müşteri sözleşmelerinin düzenlenmesi, kapsamı, değiştirilmesi, sona ermesi/fesih, asgari hükümler, ücret ve masraflar gibi konular bu kapsamda ele alınacaktır.
Bilgi Sistemleri ve Denetim
KVHS'lerin bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılarının TÜBİTAK tarafından belirlenen kriterlere uygunluğu SPK tarafından denetlenecektir. Ayrıca, bilgi sistemleri ve mali denetimlere ilişkin usul ve esaslar belirlenecek ve bağımsız denetim kuruluşları tarafından denetim yapılacaktır. Denetim süreçleri bilgi sistemleri ve mali bağımsız denetimi kapsayacaktır.
Yaptırımlar ve Tedbirler
SPK, izinsiz faaliyet gösteren platformların internet erişimlerini engelleme yetkisine sahip olacaktır. Ayrıca, mali yapıları zayıflayan veya yükümlülüklerini yerine getiremeyen KVHS'lere karşı geçici veya kalıcı faaliyet durdurma gibi tedbirler uygulanabilecektir.
5. TÜBİTAK’ın Görevleri
Kanun değişikliği kapsamında, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’na (“TÜBİTAK”) çeşitli yetkiler verilmiştir. KVHS'lerin bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılarının uygunluğunu denetlemek, lisans başvuruları için teknik kriterleri belirlemek, teknik raporlar hazırlamak ve görüş sunmak TÜBİTAK’ın sorumlulukları arasındadır. TÜBİTAK, platformlarda listelenecek kripto varlıkların belirlenmesi ve lisanslı KVHS’lerin denetiminde bilgi sistemleri ile ilgili görüş verme görevini de üstlenecektir. Ayrıca, platformlar, faiz hariç gelirlerinin %1’ini Kurula, %1’ini ise TÜBİTAK’a aktaracaktır. Bu finansal kaynak, Türkiye’de blokzinciri teknolojisinin yaygınlaşması ve bu alanda projelerin finanse edilmesinde kullanılacaktır. Bu düzenlemeler, TÜBİTAK’ın kripto varlık piyasasında teknolojik altyapı ve güvenliği sağlamadaki rolünü güçlendirmeyi amaçlamaktadır.
6. Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılara İlişkin Geçiş Hükümleri
İntibak sürecinin düzenlendiği maddede hali hazırda faaliyet gösterenler, yeni faaliyet başlatacaklar ve yurt dışında yerleşik hizmet sağlayıcıları için geçerli olacak düzenlemeleri kapsamaktadır. Ayrıca, ATM ve elektronik işlem cihazlarına yönelik düzenlemeler ve ikincil düzenlemelerin yürürlüğe konulması ile ilgili bilgiler de bulunmaktadır.
Hâlihazırda Faaliyet Gösterenler:
i. Faaliyetlerine Devam Etmek İsteyenler: Kanun Değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir ay içinde Kurul’a başvuruda bulunarak, çıkarılacak ikincil düzenlemelerde öngörülecek şartları sağlayarak faaliyet izni almak üzere gerekli başvuruları yapacaklarına dair bir beyan sunmak zorundadırlar. Bu başvurular Kurul internet sitesinde ilan edilecektir.
ii. Tasfiye Kararı Alacak Olanlar: Kanun Değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir ay içinde Kurul’a başvuruda bulunarak yürürlük tarihinden itibaren üç ay içinde müşteri hak ve menfaatlerini zarara uğratmadan tasfiye kararı alacaklarına ve bu tasfiye sürecinde yeni müşteri kabul etmeyeceklerine dair bir beyan sunmak zorundadırlar. Tasfiye olacak kuruluşlar, durumu internet sitelerinde duyurmakla ve müşterilerine bildirmekle yükümlüdür.
Yeni Faaliyet Başlatacaklar: Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra faaliyete başlamak isteyenler, faaliyetlerine başlamadan önce Kurul’a başvuruda bulunarak gerekli şartları sağlayacaklarını beyan edeceklerdir.
Yurt Dışında Yerleşik Hizmet Sağlayıcılar: Yurt dışında yerleşik kripto varlık hizmet sağlayıcıları, Türkiye’deki yerleşik kişilere yönelik faaliyetlerini Kanun Değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde sonlandırmalıdır. Aksi takdirde, faaliyetleri izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı olarak değerlendirilecektir.
ATM ve Elektronik İşlem Cihazları: Kripto varlıkların nakde veya nakdi kripto varlığa çevrilmesine ve transferine imkân veren ATM ve benzeri elektronik işlem cihazlarının faaliyetleri, Kanun Değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde sonlandırılacaktır. Faaliyetini sonlandırmayan ATM’ler, mahallin en büyük mülkî idare amirinin bildirimi üzerine kapatılacak ve devam eden faaliyetler izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı olarak kabul edilecektir.
İkincil Düzenlemeler: Kanun Değişikliği kapsamında bahsi geçen ikincil düzenlemeler, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içinde yürürlüğe konulacaktır.
Gelir Kaydedilmesi: 2024 yılı gelirleri üzerinden Kurul ve TÜBİTAK bütçesine gelir kaydedilmesi uygulamasına 2025 yılında başlanacaktır.
7. Diğer Önemli Gelişmeler
a. Sermaye Piyasası Kurulu Duyurusu-02.07.2024
Sermaye Piyasası Kurulu, Kanun Değişikliğinim 02.07.2024 tarihinde yürürlüğe girmesiyle birlikte “Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılara İlişkin Duyuru” başlıklı bir duyuru yayımlamıştır. Bu duyuruda, kanunda belirtilen süreler ve son tarihler ele alınmış, faaliyetlerine devam etmek isteyen ve tasfiye kararı alacak hizmet sağlayıcıların yanı sıra, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra faaliyete başlamak isteyen kuruluşların da SPK tarafından belirlenen bilgi formu ve belgeleri sunmaları gerektiği belirtilmiştir.
EK/1-Başvuru Belgeleri başlığı altında, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının SPK’ya yapacakları başvuruda göndermesi gereken belgeler listelenmiş, EK/2-Bilgi Formu başlığı altında ise hizmet sağlayıcıların iletmesi gereken bilgiler belirtilmiştir. Ayrıca, SPK web sitesine "Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar" sekmesi eklenerek, "Faaliyette Bulunanlar Listesi" ve "Tasfiye Beyanında Bulunanlar Listesi"nin yayımlanacağı bildirilmiştir. Kurula yapılan başvuruların eksik veya yetersiz olması durumunda "Faaliyette Bulunanlar Listesi"ne dahil edilmeyeceği de duyurulmuştur. Güncel listelere SPK’nın internet sitesinden erişilebilecektir.
b. Türkiye’nin FATF Gri Liste’den Çıkması-28.06.2024
Mali Eylem Görev Gücü (“FATF”), kara para aklama ve terörizmin finansmanını önlemeye yönelik uluslararası standartları belirleyen bir kuruluştur. FATF, ülkelerin mali sistemlerini güvence altına almak için 40 tavsiyeden oluşan bir uyumluluk çerçevesi sunar.
Türkiye, Ekim 2021'de FATF'nin gri listesine alınmıştır. FATF, Türkiye'nin kara para aklama ve terörizmin finansmanı konularında tam uyum sağlamadığını belirtmiştir. Ancak, FATF toplantısı öncesinde Türkiye, 40 kriterden 39'unu karşılayarak gri listeden çıkarılma sürecinde önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Eksik kalan tek kriter, “Yeni Teknolojiler” başlığı altında kripto varlıklara ilişkin düzenlenmesiydi.
Kripto varlıklara ilişkin Kanun Değişikliği, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulu tarafından, FATF'nin Türkiye'nin gri listeden çıkma kararını duyurmasından bir gün önce, 27 Haziran 2024 tarihinde kabul edilmiş olup,. 28 Haziran 2024 tarihinde ise Türkiye’nin "kısmen uyumlu" olarak değerlendirildiği, sanal varlıklar ve sanal varlık hizmet sağlayıcıları ile ilgili düzenlemeyi içeren Tavsiye 15'in tek eksik tavsiye olduğu ve Türkiye'nin gri listeden çıktığı duyurulmuştur. İkincil düzenlemeler sonrasında, ilgili tavsiyenin de uyumlu kategorisinde değerlendirileceği düşünülmektedir.
Sonuç olarak, Türkiye'nin FATF standartlarına uyum sağlama çabaları ve kripto para ticaretine yönelik düzenlemelerin kabul edilmesi, ülkenin mali sistemini güçlendirmekte ve uluslararası finansal sistemdeki konumunu iyileştirmektedir.
8. Sonuç
Kanun Değişikliği, Türkiye'deki kripto varlık piyasasının düzenlenmesi ve denetlenmesi için önemli bir adımdır. Bu düzenleme ile kripto varlıkların tanımı netleştirilmiş, hizmet sağlayıcıların faaliyetleri belirli kurallara bağlanmış ve yatırımcıların korunmasını sağlayacak tedbirler getirilmiştir. Özellikle, Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının Sermaye Piyasası Kurulu denetimine alınması, lisans zorunluluğu getirilmesi ve uygulanacak yaptırımların belirlenmesi ile piyasada daha güvenli ve şeffaf bir ortam oluşturulması hedeflenmiştir. Kanun Değişikliği, Türk kripto piyasasında önemli bir gelişme olup, düzenleme getirmediği birçok alanda Kurul’a ikincil düzenlemeler yapma yetkisi vermektedir. Ayrıca Kurulun duyurusunda Kanunun kapsamını belirlemesi, ikincil düzenlemelerin hızlı bir şekilde yapılacağının işareti olarak değerlendirilebilir. Bu nedenle, Türkiye’de kripto varlık piyasasının nihai şeklini Kurul’un yapacağı ikincil düzenlemeler belirleyecektir.
@Dilara AKALIN @Dr. Omer KESIKLI
Bizimle temasa geçin