18 Nisan 2024 tarih 32521 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2023/160 Esas ve 2024/77 Karar Sayılı Anayasa Mahkemesi Kararı (“AYM Kararı”) ile 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun (“Kanun”) yargılama giderlerine ilişkin sorumluluğu düzenleyen hükmü iptal edilmiştir.

Kanun’un “Dava şartı olarak arabuluculuk” başlıklı 18/A maddesinin 11. fıkrasının iptale konu metninde, dava şartı zorunlu arabuluculuk kapsamında ilk oturuma mazeretsiz olarak katılmayan tarafın yargılama sonucunda haklı çıksa dahi yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulacağı ve lehine vekalet ücretine hükmedilmeyeceği düzenlemesi yer almaktaydı. 18.04.2024 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan AYM Kararı ile söz konusu düzenlemenin iptaline karar verilmiş olup AYM Kararı aşağıda incelenmektedir:

Çorum Tüketici Mahkemesi tarafından iptali istenen kanun hükümlerinin Anayasa Mahkemesi (“AYM”) tarafından değerlendirilmesi neticesinde AYM, itiraz konusu düzenlemelerin istisna veya sınırlama öngörmediği ve kamu yararı ile bireysel hak ve özgürlükler arasında adil bir denge gözetmediğine karar vermiştir. AYM, karar gerekçesinde Anayasa’nın 13., 35. ve 36. Maddeleri kapsamında bir değerlendirme yaparak şu noktalar üzerinde durmuştur: 

• İtiraz konusu hükme göre ilk oturuma mazeretsiz olarak katılmayan tarafın sorumlu tutulduğu yargılama giderleri ve bu taraf lehine hükmedilemeyecek olan vekalet ücreti Anayasa’nın 35. maddesi uyarınca mülk teşkil etmektedir.
• Anayasa’nın 36. maddesi ile güvence altına alınan *dava yoluyla hak arama özgürlüğü ve mahkemeye erişim hakkı açısından ise itiraz konusu hüküm, kişilere aşırı bir külfet yüklemekte olup söz konusu karşı taraftan alınması gereken giderler ve ücretlerden yoksun bırakılmasını öngörmek suretiyle mülkiyet ve mahkemeye erişim haklarına sınırlama getirmektedir.*

Sonuç olarak itiraza konu düzenlemelerin, haklılığı yargı kararı ile ortaya çıkan kişilerin her halükârda maddi külfetlere katlanmasına neden olabileceği ve böylece mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmayan tarafın yargılama giderlerinden tümüyle sorumlu tutulmasının kamu yararı ile mülkiyet hakkı ve mahkemeye erişim hakları arasında gözetilmesi gereken adil dengeyi bozarak orantısız bir sınırlamaya neden olduğu gerekçeleriyle iptaline karar verilmiştir. İptal hükümleri, kararın 18.04.2024 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanmasından itibaren 9 ay sonra yürürlüğe girecek olup yürürlük tarihi 18.01.2025’tir.

İncelenen kararda iptal edilen düzenlemeye karşı 7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3.maddesinin 12. Fıkrasında yer alan geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmayan tarafın bu sebeple davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulacağına ve bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilemeyeceğine ilişkin düzenleme Anayasa Mahkemesi’nin 2017/178 Esas ve 2018/82 Karar Sayılı ilamı ile reddedilmiş olup hala geçerliliğini korumaktadır. Bu doğrultuda, İş Kanunu kapsamındaki uyuşmazlıklar açısından ilgili düzenlemenin hala yürürlükte olduğunu belirtmek isteriz.

@Eren YENİÇULHA

@Çağla BARUT