7501 Sayılı Maden Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un, 11 Mayıs 2024 tarihli 32543 sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe girmesiyle birlikte değişiklik kapsamında “Maden Kanunu”, “Kıyı Kanunu” “Doğal Gaz Piyasası Kanunu”, “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun”, “Enerji Verimliliği Kanunu”, “Elektrik Piyasası Kanunu” ve “Nükleer Düzenleme Kanunu” mevzuatında çeşitli düzenlemeler yapıldı.

Söz konusu 7501 Sayılı Kanun, 29 Ocak 2024 tarihinde TBMM Başkanlığı’na sunulmuş, 2 Mayıs 2024 tarihinde ise TBMM Genel Kurulu tarafından kabul edilmişti. Kabul edilen Kanunun 11 Mayıs tarihinde yayımlanmasıyla birlikte yürürlüğe giren değişiklikler şu şekilde incelenmektedir:

3213 Sayılı Maden Kanunu

            Değişiklik uyarınca, Maden Kanunu’nun 24. maddesi kapsamında Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonu (“UMREK”) koduna göre raporlama zorunluluğu bulunan maden grupları arasından sadece IV. Grup Maden İşletme Ruhsatları açısından devam edecek olup diğer maden grupları açısından söz konusu zorunluluk kaldırılmıştır. Bu doğrultuda diğer grup madenlerin UMREK raporlama sistemine tabi olması gönüllülük esasına bağlanmıştır.

            7501 Sayılı Kanun’un Maden Kanunu kapsamında getirdiği bir diğer değişiklik ise, Maden Kanunu’nun 47. Maddesinin 4.fıkrası kapsamında Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’nün (“MTA”) arama ruhsatı alarak bulduğu madenler için UMREK koduna göre rapor hazırlama şartı aranmaksızın MTA tarafından hazırlanan raporlar ile buluculuk hakkını kazanacağı yönündedir. Böylece, MTA Genel Müdürlüğünün buluculuk hakkı edinmesiyle hammadde talebinin karşılanmasının hızlanması amaçlanmaktadır.

3621 Sayılı Kıyı Kanunu

            3621 Sayılı Kıyı Kanunu’nun 6.maddesine eklenen yeni fıkra düzenlemesi ile içme-kullanma suyu temin edilen rezervuarlar ve sulak alanlar dışında kalan baraj gölleri, suni göller ve tabii göllerde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca (“Bakanlık”)  Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (“YEKA”) ilan edilerek imar planı yapılmaksızın yenilenebilir enerji kaynağına dayalı tesislerin kurulmasına imkan sağlanmış, eklenen yeni fıkra düzenlemesi kapsamında ayrıca içme-kullanma suyu temin edilen rezervuarlar ve sulak alanlar dışında kalan baraj gölleri, suni göller ve tabii göllerde ön lisans veya lisans sahibi tüzel kişilerin birden çok kaynaklı üretim tesisi kurabilmesine olanak sağlanmıştır. Fıkranın devamında, söz konusu alanlarda Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğüne (“DSİ”) veya sulama birliklerine ait tarımsal sulama amaçlı tesislerin elektrik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla DSİ tarafından yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız elektrik üretim tesisi kurulabileceği düzenlenmiştir. Sadece DSİ tarafından değil, belediye sınırları içerisinde yer alan sözü geçen alanlarda, DSİ Genel Müdürlüğü’nün vereceği izin ile ilgili belediye ve bağlı kuruluşları tarafından da yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız elektrik üretim tesisinin kurulması mümkün kılınmıştır.

4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu

             7501 Sayılı Kanun’un 5.maddesine göre yapılan değişiklik uyarınca, Doğal Gaz Piyasası Kanunu’na eklenen “Sıvılaştırma: Yurt içinde üretilen ve/veya ithal edilen doğal gazın yurt dışına ihraç edilmesi ya da yurt içinde yeniden satışı amacıyla sıvılaştırılması” tanımının eklenmesi ile söz konusu faaliyet depolama faaliyetinden ayrıştırılarak bağımsız bir piyasa faaliyeti olarak Kanun’da yerini almıştır. Bu doğrultuda kurulacak sıvılaştırma tesislerinin işletecek tüzel kişilerin Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan (“EPDK” veya “Kurul”) izin almaları zorunlu tutulmuş, lisansa başvuran tüzel kişilerin teknik ve ekonomik güce sahip olmaları ve yönetmelikler tarafından belirlenen diğer şartları taşımaları şart koşulmuştur.

Yürürlüğe giren değişiklik ile yüzen LNG tesislerinin işletilmesi ve yer değişikliği kapsamındaki istisnai düzenlemelerin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın görüşü alınarak EPDK tarafından yapılabileceği 4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu’nda hüküm altına alınmıştır.

Kanun kapsamında depolama şirketlerine verecekleri hizmetlere ilişkin birim bedelleri ve tesis kapasitelerini yayımlama zorunluluğu getirilmiştir.

5346 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun

             Resmi Gazete’de yayımlanan değişiklik uyarınca, 5346 Sayılı Kanun’un “Kaynak alanlarının belirlenmesi, korunması ve kullanılması” başlıklı maddesi kapsamında YEKA yarışmalarında tavan fiyatın Türk Lirası üzerinden verilmesi ve bu fiyatın yarışma şartnamesi sürecinde güncellenmesine ilişkin hüküm kaldırılmıştır. Kaldırılan madde hükümleri yerine getirilen hükümler, yarışmaya ilişkin usul ve esasların ilgili yarışma şartnamesinde Bakanlıkça belirleneceği ve yarışma sonucunda oluşan fiyat ve/veya bedelin, yarışma şartnamesinde belirlenecek süre boyunca YEK Destekleme Mekanizması kapsamında değerlendirileceğine yöneliktir.

            On yıllık süresini bitiren lisanssız üretim faaliyeti kapsamındaki tesisler açısından getirilen değişiklik ile, talep halinde ve lisans alma bedeli ile lisans süresi boyunca elektrik piyasasında oluşan saatlik piyasa takas fiyatının, tesis tipi bazında uygulanan güncel YEK Destekleme Mekanizması fiyatından fazla olması halinde söz konusu fiyat farkının YEK Destekleme Mekanizmasına katkı bedeli olarak ödenmesi ile lisanslı üretim faaliyetine geçebileceği düzenlenmiştir. Söz konusu Kanun’un 6.maddesinde yapılan bu değişiklik öncesi madde kapsamında, lisanssız üretim faaliyeti kapsamındaki tesisler için lisanslı hale geçilmesi halinde elektrik satış fiyatlarında piyasa takas fiyatının %85’i değerinde sınırlama mevcut olup aradaki %15’lik farkın YEK Destekleme mekanizmasına katkı olarak sunulacağı düzenlenmekteydi. Değişiklik doğrultusunda, YEK Destekleme Mekanizması’na ödenecek tutar tavan fiyat olarak belirlenmiştir. Yapılacak başvurulara uygulanacak lisans alma bedeli, lisans süresi ve lisanslı üretim faaliyetine ilişkin diğer hususlar EPDK tarafından ayrıca belirlenecektir. Lisanssız üretime devam edecek üretim tesisleri açısından ise, üretilecek ihtiyaç fazlası elektrik enerjisi için, elektrik piyasasında oluşan piyasa takas fiyatı tavan olmak üzere uygulanacak fiyat ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslar ise Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecektir.

5627 Sayılı Enerji Verimliliği Kanunu

            Değişiklik ile 5627 Enerji Verimliliği Kanunu kapsamına aşağıda yer alan ifadeler eklenmiş olup Kanun kapsamında tanımlamaları da şu şekilde yapılmıştır:

            “Başvuru sahibi : Enerji verimliliği desteklerinden faydalanmak isteyen gerçek veya tüzel kişileri,

            Spesifik enerji tüketimi : Birim ürün ve/veya alan veya benzeri başına tüketilen enerji miktarını,

            Karbon yoğunluğu : Birim ürün ve/veya alan veya benzeri başına salınan karbondioksit emisyonu miktarını

            …ifade eder.”

5627 Sayılı Kanun’un “Destekler” başlıklı 8.maddesinde yapılan değişiklik uyarınca enerji verimliliğini artırmak amacıyla hazırlanan projeleri Bakanlık tarafından onbeş milyon Türk Lirasını geçmemek şartıyla bedellerinin en fazla %30’u oranında desteklenecek, söz konusu destekler hibe veya faiz desteği şeklinde verilecek ve destek bedeli her yıl, bir önceki yıla ilişkin ilan edilen yeniden değerleme oranında, takvim yılı başından geçerli olmak üzere artırılacaktır.

            Enerji veya karbon yoğunluğunu veya spesifik enerji tüketimini Bakanlığın belirlediği kriterler kapsamında azaltan başvuru sahiplerine, ödenek imkanları göz önüne alınmak ve 10 milyon Türk Lirasını geçmemek şartıyla, belirlenen yıla ait enerji giderinin en fazla yüzde 30’u oranında destek ödemesi yapılacağı, destek bedelinin her yıl, bir önceki yıla ilişkin ilan edilen yeniden değerleme oranında, takvim yılı başından geçerli olmak üzere artırılacağı da aynı düzenleme kapsamında getirilen bir diğer değişikliktir. Söz konusu başvuru sahiplerinin desteklenmesine ilişkin usul ve esaslar Bakanlık tarafından düzenlenecek yönetmelik ile belirlenecektir. Bakanlık tarafından yukarıda sözü geçen enerji verimliliği destekleri ile ilgili olan iş ve işlemlerde Mevzuata aykırı davranılması, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenlenmesi ve kullanılması, yanlış ve yanıltıcı bilgi verilmesi veya herhangi bir usulsüzlüğün tespiti halinde, başvuru veya proje sahiplerine ödenen desteklerin, ödeme tarihinden itibaren 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un “Gecikme Zammı, Nispet ve Hesabı” başlıklı 51.maddesi uyarınca belirlenecek oranda faiz ile birlikte bir ay içerisinde ödenmesi istenecektir.

            Değişiklik öncesi hüküm uyarınca, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (“TUBİTAK”) tarafından enerji verimliliğinin artırılması ile yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanılmasına yönelik araştırma ve geliştirme (“Ar-Ge”) projelerinin öncelikli destekleneceği ve bu projelerin yönlendirilmesi ve değerlendirilmesinde genel Müdürlüğün görüşünün alınacağı düzenlenmekteydi. Değişiklik ile birlikte, TUBİTAK’ın projelerin yönlendirilmesi ve değerlendirilmesi sürecinde Bakanlığın görüşünü alacağı düzenlenmiştir.

 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu

             Değişiklik ile Elektrik Piyasası Kanunu’nun “Dağıtım faaliyeti” başlıklı 9.maddesine eklenen Olağanüstü Hal kararı alınan veya genel hayata etkili afet bölgesi olarak kabul edilen yerlerde, elektrik hizmetlerinin kesintisiz olarak karşılanabilmesi adına geçici süreli elektrik enerjisi taleplerinin Kurul kararı ile karşılanabileceğine ilişkin fıkra ile EPDK’ya yetki verilmiştir.

            6446 Sayılı Kanun’un “Taşınmaz temini işlemleri” başlıklı 19.maddesine eklenen yeni fıkra ile elektrik dağıtım tesisleri veya nakil hatlarına ilişkin irtifak alanının, en düşük yaklaşım mesafesi, iletkenin salınım mesafesi ve direkler arası uzaklık dikkate alınarak ilgili mevzuata göre belirleneceği, bu doğrultuda ise Madde gerekçesinde ifade edildiği üzere söz konusu teklif ile enerji nakil hatlarına ilişkin bedel tespiti tescil ve kamulaştırmasız el atma nedeniyle açılan tazminat davalarında, irtifak alanının belirlenmesine ilişkin teknik kriterlerin tereddüte yer bırakmayacak şekilde açıklığa kavuşturulması, böylece fahiş kamulaştırma bedellerinin belirlenmesinin önüne geçilmesi ve kamu kaynaklarının tasarrufu hedeflenmektedir.

            Elektrik Piyasası Kanunu’na, 7501 Sayılı Kanun ile getirilen değişiklik kapsamında geçici madde eklenmiş, eklenen geçici madde uyarınca, üretim lisansı, önlisans ya da lisans başvurusu sahibi tüzel kişilerden, yatırım maliyetlerinde pandemi ve savaşa bağlı artışlar, ekonomik ve teknik zorluklar veya tedarik süreçleri nedeniyle yatırımları gerçekleştiremeyecek olanlara talep etmeleri halinde EPDK’ya başvurarak söz konusu lisansları, önlisansları veya başvurularını iptal etme hakkı tanınmıştır. Söz konusu talep hakkı kapsamında, maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki ay içerisinde Kuruma başvurmuş olmaları halinde lisansları, önlisanları veya başvuruları sonlandırılacak ya da tadil edilecek, EPDK’ya sunmuş oldukları teminatlar ise ilgisine göre kısmen veya tamamen iade edilecektir.

            Geçici maddenin 2.fıkrası uyarınca, YEKA yarışmaları sonucunda imzalanmış sözleşmelerini iptal etmek isteyen tüzel kişilerin, maddenin yürürlüğe girmesinin ardından iki ay içerisinde Bakanlığa başvurmaları halinde ise tüm hak ve yükümlülüklerinin sona ereceği, başvurularının sonlandırılacağı, Bakanlığa ve Kuruma sunmuş oldukları teminatların iade edileceği hüküm altına alınmıştır.

 7381 Sayılı Nükleer Düzenleme Kanunu

            Değişiklik ile 7381 Sayılı Nükleer Düzenleme Kanunu’nun “İşletenin sigorta yaptırma veya teminat gösterme zorunluluğu” başlıklı 14.maddesine eklenen fıkra ile nükleer madde taşıyan kişinin talebi, nükleer tesis işletenin muvafakati ve Nükleer Düzenleme Kurumu’nun onay kararıyla, taşıyıcının sorumlu olabilmesine imkan tanınmıştır. İşleten bu madde düzenlemesi kapsamında, sigorta yaptırma veya teminat gösterme yükümlülüğünü Nükleer Düzenleme Kurumu’nun onayı olması şartıyla taşıyıcıya devredebilecek, yükümlülüğü devralan taşıyıcı ise söz konusu yükümlülüklerden işleten olarak sorumlu olacaktır.

             Maden Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 15.maddesi uyarınca, sadece IV. Grup madenler açısından UMREK koduna göre rapor alma zorunluluğuna ilişkin düzenlemeler 28/02/2024 itibaren geçerli olmak üzere Resmi Gazete’nin yayım tarihinde; diğer düzenlemeler ise Resmi Gazete’nin yayım tarihinde yürürlüğe girmektedir.

11 Mayıs 2024 tarihli Resmi Gazete ile yürürlüğe giren 7501 Sayılı Maden Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasında Dair Kanun ile birlikte yapılan değişikliklerin başlıca hedeflerinin  dünyadaki uygulamalar ile uyum sağlanması, günümüzde önem kazanan yenilenebilir enerji üretim kaynakları kurulmasının önünün açılması, doğalgaz ticaretinde Türkiye’nin aktif rol oynaması, YEKA yarışmalarında uygulanacak esasların Bakanlık tarafından yarışma şartnamesinde belirlenmesiyle değişen koşullara bağlı olarak gecikme olasılığı bulunan unsurların bertaraf edilerek dinamik bir yöntem izlenmesi, enerji verimliliğini ön planda tutarak bu kapsamda enerji tüketimini, karbon yoğunluğunu azaltan kişilere destek verilmesiyle uluslararası standartlar nezdinde ilerleme kaydedilmesi, deprem kuşağı üzerinde yer alan Türkiye’nin bu tür felaketlerle karşılaşması halinde enerjinin temin edilebilmesinin kolaylaştırılması, enerji nakil hatlarına ilişkin irtifak alanı hesabında uygulamada yeknesaklık sağlanması ve bu doğrultuda yapılacak yatırım miktarlarının artırılması, Elektrik Piyasası Kanunu kapsamında bağlantı kapasitesi hakkı tanınmış olan ve üretim lisansı, önlisans ya da lisans başvurusunda bulunan kişilere başvurularını iptal etme hakkı tanınmasıyla ortaya çıkacak kapasite ile yeni yatırımların daha etkin ve daha hızlı bir şekilde gerçekleşmesine yönelik olduğu görülmektedir.

(Ayrıca bkz.: 11 Mayıs 2024 tarihli 32543 sayılı Resmi Gazete ile Yürürlüğe Giren 7501 Sayılı Maden Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Metni : https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/05/20240511-1.htm)

@Çağla Barut