Son yıllarda karbon salınımını önlemek ve küresel boyutta yaşanan iklim krizini çözmek için ülkemizde ve dünyada elektrik enerjisi ile çalışan araçların kullanımı giderek yaygınlaşmıştır. Bunun sonucu olarak da bu araçların ihtiyaç duyacağı şarj hizmetlerinin sağlanması, sağlanacak olan hizmetin verimli bir şekilde işletilmesi, şarj istasyonlarının yaygınlaşması ve bununla ilgili gerekli teknik ve hukuki alt yapının kurulması için yasal ve ikincil düzenlemeler yayımlanmıştır. Yayımlanmış olan bu düzenlemeler bugüne kadar çeşitli tarihlerde değişikliğe uğramıştır.

02.04.2022 tarihli ve 31797 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanmış olan Şarj Hizmetleri Yönetmeliği’ndeki (“Şarj Yönetmeliği”) değişiklikler en son 17.08.2023 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Ayrıca, 10.08.2005 tarihli ve 25902 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliği (“İşyeri Ruhsat Yönetmeliği”) kapsamında da şarj istasyonlarının çalışma ruhsatlarına ilişkin gerekli değişiklikler 29.07.2023 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Söz konusu bu mevzuatlar ile elektrikli araçlara elektrik enerjisi temini için kurulacak olan şarj ağlarına ve şarj istasyonlarına ilişkin genel özellikler, şarj istasyonu ile yürütülebilecek faaliyetler, lisans sahibi şarj ağı ve şarj istasyonu işletmecilerinin hakları ve yükümlülükleri düzenlenmiştir.

Genel olarak bilgi vermek gerekirse, mevzuat gereğince şarj hizmeti piyasasında faaliyet gösterecek olan tüzel kişilerin Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan (“EPDK”) şarj ağı işletmesi lisansı alarak şarj ağı işletmecisi olması veya lisansı olan bir şarj ağı işletmecisinden sertifika alarak şarj istasyonu işletmecisi olması gerekmektedir. Sadece kendi ihtiyacı için şarj ünitesi kuran ticari faaliyet göstermeyen şarj istasyonlarının ve kullanıcılarının lisans alması veya bir şarj ağına bağlanması gerekmemektedir.

Şarj Yönetmeliği gereğince, şarj ağı işletmeci lisansı tüzel kişilere, devredilemez şekilde en çok 49 yıllığına verilmektedir. Devredilemezliğe ilişkin iki istisna söz konusu olup, lisans sahibi tüzel kişinin Türk Ticaret Kanunu kapsamında bölünmesi ya da başka bir tüzel kişi ile birleşmesi veya taraf olduğu kredi sözleşmeleri gereği bankalar ya da finansman kuruluşlarının lisansın devrini talep etmesi hallerinde, şarj ağı işletmeci lisansı devredilebilmektedir. Bu süre EPDK’ya yapılacak başvuru ile lisans süresinin bitiminden başlamak üzere uzatılabilecektir. Şarj Yönetmeliği’ndeki son değişiklik ile de süre uzatım talebi için başvuru süresi kısıtlaması da kaldırılmıştır.

Şarj ağı işletmeci lisansı başvurusunda bulunacak tüzel kişinin, anonim veya limited şirket şeklinde kurulmuş olması ve asgari sermayesinin 4.500.000,00-TL’den az olmaması şartları aranmaktadır. Ayrıca anonim şirketlerden borsada işlem görenler haricinde hamiline yazılı pay senedi ihraç etmemiş olması gerekmektedir. Bununla birlikte, tüzel kişinin elektrik piyasasında faaliyet gösteren ve tarifesi düzenlemeye tabi olan lisans sahibi olan bir tüzel kişi olmaması gerekir.

Şarj ağı işletmeci lisansı başvurusu elektronik ortamda EPDK tarafından belirlenen usul ve esaslar uyarınca yapılacaktır. EPDK tarafından yapılacak inceleme neticesinde herhangi bir eksiklik bulunmaması durumunda EPDK tarafından değerlendirmeye alınır ve değerlendirmeye alınan lisans başvurusu en geç 30 gün içerisinde karara bağlanır. Kararın olumlu olması durumunda şarj ağı işletmeci lisansı, lisansta belirtilen tarihte yürürlüğe girer ve hak sahibi tüzel kişinin hak ve yükümlülükleri belirtilen bu tarihten itibaren geçerlilik kazanır.

Lisansa hak kazanan şarj ağı işletmecisi;

• Türkiye genelinde şarj hizmeti sunabilir,
• Şarj istasyonu kurabilir ve işletebilir, şarj ağını genişletmek için EPDK’ya başvurabilir,
• Sertifika düzenleyerek başka gerçek ve tüzel kişilere şarj istasyonu kurdurabilir ve bu kişileri şarj ağına dahil edebilir,
• Elektrikli araç şarj hizmeti alan kişilerle sadakat sözleşmesi imzalayabilir,
• Kuracağı şarj istasyonları için taşınmaz temini talebinde bulunabilir.

Şarj ağı işletmecisinin lisansı yürürlüğe girdiği tarihten itibaren;

• 6 ay içerisinde en az 50 adet şarj ünitesinden ve en az 15 farklı ilçedeki şarj istasyonundan oluşacak şekilde şarj ağını oluşturması gerekmektedir. Lisans sahibi olan mevcut şarj ağı işletmecileri için bu zorunluluk, Şarj Yönetmeliği’ndeki son değişiklikle 31.01.2024 tarihine kadar uzatılmıştır.
• Şarj ağında yer alan şarj ünitelerinin en az yüzde beşi ile Karayolları Genel Müdürlüğünün sorumluluğu altında bulunan otoyollar ve devlet yollarında yer alan şarj ünitelerinin en az yüzde ellisinin DC 50 kW ve üzeri güçteki şarj ünitesi niteliğinde olması zorunludur.
• Şarj ağına bağlı her bir şarj istasyonunda, bulunması halinde AC güçteki şarj ünitelerinin en az birinin TS EN 62196-2 standardında tanımlanan Tip-2 şarj soketiyle; bulunması halinde DC güçteki şarj ünitelerinin en az birinin TS EN 62196-3 standardında tanımlanan birleşik şarj sistemi ile donatılmış olması zorunludur.
• Şarj ağı işletmecisi şarj ağını yukarıda belirtilmiş olan teknik niteliklere uygun hale getirmekle yükümlüdür. Şarj ağı belirlenen sürede oluşturulamazsa veya korunamazsa otuz gün içerisinde bu gerekli şartları sağlaması ve EPDK’ya bildirimde bulunması zorunludur.
• Şarj ağı işletmecisinin topladığı verileri, hizmetin verildiği tarihten itibaren en az 5 yıl süreyle güvenli bir şekilde saklaması zorunludur.
• Şarj ağı işletmecisi lisans başvurusunda vermiş olduğu ortaklık yapısında veya yönetim kurulu üyeleri ve/veya temsile yetkili kişilerinde değişiklik olması halinde, değişiklikten itibaren en geç 6 ay içerisinde EPDK’ya bu değişiklikleri bildirmek zorundadır.
• Şarj hizmetinin sunulması esnasında meydana gelebilecek zararlara karşı sorumluluk sigortası yapmak zorundadır.
• Şarj ağı işletmecisi fiyatı mevzuata göre belirlemek ve hizmet bedeli dışında bedel talep etmemekle, lisans yürürlüğe girdikten sonra en geç bir ay içerisinde serbest erişim platformunda yayımlanacak bilgileri zamanında ve doğru olarak sağlayacak sistem kurmakla, kendi namına elektronik tebligat adresi almakla yükümlüdür.
• Ayrıca lisans işlemlerine ilişkin bedeller ile yıllık lisans bedellerini EPDK’ya ödemekle de yükümlüdür.

Şarj istasyonları bünyesinde elektrik enerjisi ile çalışan araçlara şarj hizmeti sunma faaliyeti, şarj ağı işletmeci lisansı bulunan tüzel kişiler tarafından ya da şarj ağı işletmecilerine bağlı olarak çalışmak üzere verilecek sertifika ile gerçek veya tüzel kişiler tarafından gerçekleştirilebilecektir. Düzenlenen sertifikanın süresi ilgili şarj ağı işletmeci lisansının geçerlilik süresini aşamaz. Şarj istasyonu işletmecisi, şarj ağı işletmecisinden aldığı bir sertifikayla birden fazla şarj istasyonunda şarj hizmeti sunabilir.

Daha önce de belirtildiği gibi, herhangi bir ticari faaliyette bulunmayan ve kendi ihtiyacı için şarj ünitesi kuran şarj istasyonlarının ve kullanıcılarının lisans alması veya bir şarj ağına bağlanması gerekmemektedir.

Şarj istasyonlarında bir veya daha fazla şarj ünitesi olabilir ancak her istasyon sadece tek bir şarj ağına bağlı olarak hizmet sunabilecektir. Şarj hizmeti kapsamında kullanıcıya temin edilen elektrik enerjisi Kanun kapsamında elektrik tedarik faaliyeti olarak değerlendirilmeyecektir.

Şarj istasyonları 28.01.2014 tarihli ve 28896 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasası Bağlantı ve Sistem Kullanım Yönetmeliği düzenlemesi kapsamında iletim veya dağıtım sistemine bağlı tüketim tesisleri için tanımlanan kurallara tabi olarak faaliyet gösterebilecektir.

Şarj ağı işletmecileri tarafından, EPDK’ya bildirilmek şartıyla, şarj istasyonunun elektrik ihtiyacını karşılamak için 12.05.2019 tarihli ve 30772 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretim tesisi kurulabilmektedir. Hizmete konu elektrik enerjisinin yenilenebilir enerji kaynakları ile sağlandığı şarj istasyonları, Şarj Yönetmeliği kapsamında yeşil şarj istasyonu olarak tanımlanmıştır. Bu istasyonlarda şarj ağı işletmecileri hizmet alacak kullanıcılara, sağlanan elektrik enerjisinin yenilenebilir enerji kaynaklarından üretildiğini 14/11/2020 tarihli ve 31304 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasasında Yenilenebilir Enerji Kaynak Garanti Belgesi Yönetmeliği kapsamında temin edecekleri YEK-G belgesi ile göstermek yükümlüdür. Bu tip şarj istasyonları, kullanıcılar nezdinde ayırt edilebilmesi amacıyla EPDK tarafından belirlenecek ayrı renk veya işaret ile gösterilecektir. Bununla birlikte, 09.05.2021 tarihli ve 31479 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği kapsamında şarj istasyonu bünyesinde tüketim tesisine bütünleşik elektrik depolama tesisi de kurulabilmektedir.

İlaveten, müstakil olarak faaliyet gösterecek şarj istasyonlarının şarj hizmeti sunmaya başlayabilmesi için İşyeri Ruhsat Yönetmeliği kapsamında işyeri açma ve çalışma ruhsatına sahip olması gerekmekte olup, bu işletmeler İşyeri Ruhsat Yönetmeliği kapsamında 3. Sınıf Gayrisıhhî Müesseseler kapsamında sayılmıştır. Söz konusu İşyeri Ruhsat Yönetmeliği’nde ve Şarj Yönetmeliği’nde yapılan son değişiklikle işyeri açma yükümlülüğü 31.07.2024 tarihine kadar uzatılmıştır. Müstakil elektrikli araç şarj istasyonları dışındaki diğer işyerlerinde ve toplu yapılarda faaliyette bulunacak şarj istasyonları için ise İşyeri Ruhsat Yönetmeliği kapsamında yer seçimi ve faaliyet izin belgesi düzenlenebilecek olup, bu istasyonlar için işyeri açma ve çalışma ruhsatına başvurması gerekmeyecektir.

Günümüzde etkileri herkes tarafından hissedilmekte olan doğal kaynakların hızla yok olması ve iklim krizi sonucunda gerek Türkiye’de gerekse dünyada yenilenebilir kaynaklardan enerji üretimi, elektrik enerjisi ile çalışan araçlar başta olmak üzere üretilen elektrik enerjisinin yaşamımızın her alanında kullanımı giderek yaygınlaşmıştır. Elektrik enerjisinin kullanımındaki bu artış sürdürülebilir bir şekilde enerjiye ulaşma ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. Şarj istasyonlarına duyulan bu ihtiyaç nedeniyle, şarj istasyonlarına ve ünitelerine erişimi yaygınlaştırmak için ilgili mevzuatlarda değişikliklere gidilerek ve düzenlemelerdeki yükümlülüklere ilişkin süreler uzatılarak şarj ağlarının genişletilmesi sağlanmaya çalışılmıştır.

Av. Başak Akın